mércores, 24 de agosto de 2016

Unha imaxe para a historia


O 15 de xullo de 1936, unha delegación do comité galego pro estatuto, da que formaban parte entre outras persoas Bibiano Fernández Osorio Tafall, José López Bouza, presidente da Deputación da Coruña, Ánxel Casal, alcalde de Santiago e vicepresidente da Deputación da Coruña, Daniel Castelao, e Arturo Cuadrado fai entrega nas Cortes do texto do estatuto aprobado maioritariamente no plebiscito do 28 de xuño.
María Miramontes entre López Bouza e Ánxel Casal
Dous días despois prodúcese o levantamento militar fascista que tronza as arelas de autogoberno do pobo galego. Galiza fica en poder dos militares rebeldes a partir do dia 20 de xullo, e a maior parte dos integrantes da delegación pagan un alto prezo: o asasinato, o cárcere, o exilio. Casal e López Bouza foron asasinados o 19 e o 30 de agosto de 1936. Tafall, Castelao e Cuadrado salvaron a vida porque permaneceron en Madrid, defenderon a República coas armas, as letras e as ideas até o último intre e permaneron fieis a Galiza cada un dos días do exilio que comezou en 1939.
Na imaxe só aparece unha muller, María Miramontes. A compañeira de Casal, a muller que teceu unha patria coas súas mans de costureira. A integrante das Irmandades da Fala, a mecenas das Escolas do Ensiño Galego e da Editorial Nós, a militante do Partido Galeguista e da causa do Estatuto.
A Ánxel Casal sacárono do cárcere de Santiago unha noite de agosto e o seu corpo acribillado apareceu nunha curva en Cacheiras, no concello de Teo. Para María Miramontes comezou daquela o tempo da dor, da ausencia, da soidade. O saqueo da imprenta e da editorial Nós, as multas, o expolio da empresa familiar e a obriga de facer fronte as débedas. Tragando as bágoas da humillación e da derrota, saiu adiante coa súa sona de costureira e seguiu tecendo para facerlle fronte ao terror. Até que non puido soportar máis vivir naquel cárcere e en decembro de 1936 colleu un barco en Lisboa cara a un exilio do que nunca máis volveu.
Levou con ela unha maleta chea de amor, una maleta cargada de dor. Ateigada de dignidade e de coraxe, de afouteza e de rábia. E cada un dos días que lle quedaban por vivir, até o 17 de setembro de 1964, cumpriu a promesa que fixera ante o corpo sen vida do seu home: nunca deixar de lembrar, nunca deixar de amar a súa patria, nunca deixar de tecer soños de liberdade. María Miramontes, tecedeira do alén

domingo, 21 de agosto de 2016

RONSEL FECUNDO DE AMPARO ALVAJAR


Naceu no berce da Coruña republicana e galeguista o 8 de agosto de 1916. A filla de César Alvajar e Amparo López Jean, a irmá de Javier, María Teresa e Ana María, asombrou moi cedo a contorna polo seu talento, a súa coraxe e a súa beleza. Pola súa maneira desafiante de estar no mundo, de sobardar as normas, de ultrapasar os límites, de procurar o risco e a rebeldía. Tamén naquela casa de ideas avanzadas en que nacera e que lle quedaba pequena no seu molde conservador e burgués: a casa da mestra feminista e galeguista Amparo López Jean, a casa do político republicano e masón César Alvajar. E foi así como comezou a súa procura da vida.
A vida nova como alumna brillante no instituto, intérprete virtuosa e inconstante ao piano, campiona de natación e de remo na praia do Parrote. Unha vida feliz que se prolongou en Madrid na primavera do 36, no gabinete de Casares Quiroga, nos servizos de información da República onde compilaba notas e informes sobre a conspiración militar. Aquel foi tamén o tempo dos amores, e do amor co poeta Arturo Cuadrado, que naceu xa no Madrid asediado polo fascismo. Porque Arturo chegara á capital a mediados de xullo como integrante da Comisión do Estatuto e renunciara a voltar a Galiza, que xa estaba en poder dos militares sublevados.

Mais a fenda da guerra atravesou aquel tempo feliz. Comezou outra vida marcada pola fuxida, a separación, a fractura familiar. A supervivencia e a necesidade. A esperanza e a anguria. E un fado tráxico que lle foi poñendo probas que superar: a Valencia dos bombardeos en que casou con Arturo; a Barcelona resistente na que a súa nai, Amparo López Jean, combatía na trincheira do grupo de mulleres galeguistas e do comité executivo do Partido Galeguista e do comité de axuda aos soldados galegos; a travesía dos Pireneos naquelas interminábeis columnas da derrota, o desamparo do campo de concentración, a morte en Tolousse de Silvia, a filla de cinco meses que non puidera superar a friaxe daquel inverno e daquel exilio.
Logo chegou a partida no Massilia desde Burdeos, na mesma travesía que fixeron Elpidio e Rosina e as súas fillas Rosina e Mariví, e o comezo dunha nova vida en Buenos Aires, coa man amiga de Luís Seoane abrindo portas, imaxinando e facendo realidade soños na edición, na arte, no teatro, na comunicación, na política. E porque Amparo sempre quixo vivir a súa propia vida, dedicouse en corpo e alma ás que serían dúas das grandes paixóns da súa vida, a tradución e o teatro.

Mais aquel era un tempo de fendas, de fracturas. E pesáballe a separación de Galiza, a anguria polas penalidades da familia, dividida entre A Coruña na que ficara agochado o seu irmán Javier e o exilio francés no que sobrevivían os seus pais e as súas irmás. Até que chegou a nova da morte en Moutauban, o 12 de novembro de 1942, da súa nai, de Amparo López Jean, a muller valente que dirixiu a Agrupación Republicana Feminina da Coruña e que se mantivo fiel a Galiza e á República até o último alento.

Malia os golpes da vida, Amparo Alvajar seguiu facendo o seu propio camiño. E chegou a separación de Arturo e un novo matrimonio onde foi feliz por breve tempo. E a partida de Arxentina en 1955 na procura de novos horizontes. Primeiro en Nova York como tradutora da ONU. E logo a volta a Europa, a París e a Xenebra, como tradutora do Correo da Unesco e da Organización Internacional do Traballo. E o reecontro de todos os irmáns, por primeira vez desde a primavera do 36, canda a morte do seu pai, César Alvajar, no ano 1965 en París.
E ela seguiu vivindo a súa vida, chea de paixón e de novas procuras. Foi unha prestixiosa tradutora e unha infatigábel animadora de proxectos teatrais. A súa correspondencia daqueles anos deixa ver toda a paixón e toda a dor que a rodeaba. A da perda. A da separación da Terra e das persoas queridas. A da enfermidade. O remedio imposíbel do alcool. As horas interminábeis de traballo. O desacougo que non a abandonou nunca.

Nunca quixo voltar. Nos últimos anos, cando tiña unha boa posición económica como xubilada, mercou unha casa en Monçao, para estar preto de Galiza, á que segundo ela a unía un sentimento vexetal. Máis nunca volveu. Viviu alí a amargura dos últimos anos, a soidade, as decepcións que chegaron coa transición. E morreu alí o 17 de abril de 1998 e alí ficou para sempre o seu ronsel fecundo, a súa estela de luz, de dignidade, de coraxe e de dor.



xoves, 18 de agosto de 2016


A GALIZA QUE PUIDO SER E A GALIZA DO PORVIR

 

A nao do futuro galego en que nos embarcou o noso amor á Terra, empulada polo noso fervo patriótico e pola nosa firme decisión, chegará felizmente pese a todalas treboadas. Chegará porque rema con ela a nosa espranza, inzan as súas velas os nosos azos redobrados a cada dificultade e vai de timonel a nosa fe consciente do seu deber
Alexandre Bóveda
 
O 28 de abril de 1936 constitúese en Vigo unha sociedade mercantil destinada á elaboración de produtos farmacéuticos, o Instituto Bioquímico Miguel Servet. O promotor desta iniciativa científica e empresarial foi o médico Ramón Obella, militante do Partido Galeguista. Entre os socios fundadores figura Alexandre Bóveda, o mozo que con 26 anos funda e dirixe a caixa de aforros de Pontevedra e con 28 o Partido Galeguista.
O Instituto Miguel Servet é, como Alexandre, un símbolo da Galiza que puido ser. Da Galiza que estaba nacendo na primavera do 36. Froito do pulo transformador daquel tempo de esperanza, o tempo das utopías e dos soños. O tempo dos proxectos e das realizacións. O tempo das Irmandades, do Seminario de Estudos Galegos, do Partido Galeguista. Forza de tracción e de transformación, vangarda da Galiza que puido ser.
Despois de xullo do 36, Ramón Obella foxe a Portugal e crea a empresa Zeltia, que se convertíria cos anos, desde aquí, nun emporio farmacéutico internacional, innovador e punteiro, con selos e patentes que xeraron riqueza e salvaron vidas... Hoxe Zeltia xa non é unha empresa galega mais a súa historia ten tamén moito que ver coa Galiza que puido ser.
O Instituto Miguel Servet e Zeltia son froitos da paixón dunha xeración que cría no potencial de Galiza, que imaxinou o futuro e fixo realidade os soños. Ata onde lles deixaron
Porque o fascismo destruiu grande parte daqueles anceios tranformadores. Asasinou as arelas de modernidade e de xustiza, de traballo e prosperidade que levaban no corazón Alexandre Bóveda e Victor Casas, Ánxel Casal e Xohan Carballeira. Cando Galiza se miraba no espello das nacións máis avanzadas de Europa.
Hoxe é un día de lembranza desa Galiza Mártir, masacrada nas cunetas, encerrada nos cárceres, enterrada nos sotos; recluida nos recintos da loucura e do pesadelo; perseguida con saña. É un día de recordo dos homes e mulleres desaparecidos no silencio da Historia oficial.
É día de Memoria, porque non se pode erguer un país sobre o esquecemento, sobre a ocultación do pasado. Sobre a derrota da humanidade e da democracia. Non se pode erguer nada novo sobre a ruína moral, sobre o ermo ético, sobre o sometemento, sobre o olvido.
Milleiros de persoas asasinadas por defenderen a democracia e a liberdade agardan en gavias e tumbas anónimas, e no fondo das rías, que se faga xustiza. Que se saiba a Verdade. E milleiros de homes e mulleres anónimos, condenados no silencio do franquismo e no esquecemento da monarquía parlamentaria, agardan que a historia os faga visíbeis.
Hoxe é un día de Memoria e de Orgullo. De celebración da Galiza resistente, da Galiza combatente. De lembrar que nos deixaron un inxente legado. A herdanza da dignidade e da xenerosidade. Da loita e da coraxe. Da resistencia e da rabia. Da dor e do amor.
Que nos deixaron un país por construir, unha avinza de soños e de esperanza, anceios de xustiza e prosperidade, a Galiza que estaba nacendo, a que puido ser.
Hoxe é tempo de soñar e de crear. De construir un país novo, avanzado, moderno, igualitario. A terra da xustiza social, da solidariedade e da equidade.
María Miramontes
É tempo de mudar o rumbo, de trazar o plano da Galiza do porvir, como querían eles, Alexandre e Amalia. E Victor Casas. E Casal. E María Miramontes, a muller que teceu unha patria coas súas mans de costureira. E as mulleres das Irmandades, as do tempo adverso.
Esa é a mellor homenaxe. Un programa político ambicioso, que poña a Galiza no mapa, entre as nacións máis avanzadas de Europa. Construír ese horizonte de esperanza e de futuro é a razón de ser do nacionalismo, e esa vai seguir sendo a nosa tarefa. Porque non estamos derrotados nin vencidos. Nin vencidos nin vendidos. Estamos en pé, dispostos, preparadas para a loita.
Preparadas para o combate de erguer un pais de terras fértiles, de rías limpas e produtivas. De montes ben xestionados, con diversidade de usos, con vida, protexidos da rapina, do expolio, do lume, da peste do eucalito e de ENCE. 
Un país a pleno rendimento. Con asteleiros coas gradas cheas. Construindo barcos no canto de desfacelos a base de subvencións europeas.
Un pais con banco de terras e banca propia, pública, comprometida co tecido produtivo, a innovación e o desenvolvemento.
Un país coa enerxía do vento e do talento. Da afouteza e da coraxe. Da investigación, do coñecemento, da innovación. A patria da xenómica, da biomedicina, da enxeñaría espacial, da acuicultura... Da ciencia e da conciencia da que naceron Zeltia e mil empresas máis.
Un país que non se rende, que mira lonxe, que quere ser protagonista do seu futuro.
Unha Galiza capaz, valente, ambiciosa, dona de si, coas ás ceibes para voar.
Unha nación como espazo da convivencia e da xustiza, da equidade, do benestar. Da vida digna. Porque non hai mellor política social que a que aposta por poñer o país a producir, por desenvolver todo o seu potencial, por crear riqueza e emprego de calidade e por garantir desde o público servizos e dereitos para toda a poboación.
Un país grande, que non cabe no marco estreito das normas legais. As nosas arelas de transformación, progreso e benestar para Galiza non caben nin no legalismo constitucional  nin no autonomismo sano y bien entendido que santifican outras forzas políticas que se din de esquerdas.
Esta constitución, por certo, é a norma que impón os dogmas do capitalismo depredador: o teito de gasto e o déficit cero, unha modificación acordada polo PP e PSOE, que consagra a política de perda de dereitos e de destrución do público.
Porque ese marco legal é un corsé, un molde ríxido que impide o pleno desenvolvemento das nosas capacidades e potencialidades. Aspiramos a construir un novo marco político, no que Galiza teña un estatus diferente, no que gañe cotas de autogoberno e de capacidade para xestionar os seus recursos en beneficio da maioría.
Reividicamos hoxe esa nación valente, ambiciosa, rebelde, rabuda. Porque non é tempo de mansedume, de resignación, de submisión. É unha época de grandes desafíos que reclama altura de miras, coraxe, risco, atrevemento. E sobre todo orgullo e confianza en nós.
É tempo de soñar e de crear. De mirar atrás para chegar máis lonxe. De construir a Galiza do porvir coa semente da Galiza que puido ser.